Osoby doznające przemocy domowej
Jakie prawa ma osoba doznająca przemocy domowej?
Przemoc domowa to jedno z najpoważniejszych naruszeń praw człowieka, które dotyka tysiące osób w Polsce i na całym świecie. Osoba doznająca przemocy domowej nie tylko zmaga się z trudnym doświadczeniem psychicznym i fizycznym, ale także potrzebuje pełnej wiedzy na temat swoich praw, by móc skutecznie walczyć o swoje bezpieczeństwo oraz sprawiedliwość.
Najważniejsze wnioski
- Osoba doznająca przemocy domowej ma prawo do ochrony prawnej, w tym uzyskania zakazu zbliżania się przez osobę stosująca przemoc.
- Może liczyć na pomoc instytucji państwowych oraz organizacji pozarządowych, w tym schronienia w ośrodkach pomocy.
- Przysługuje jej prawo do pełnej anonimowości i ochrony jej danych osobowych.
- Wsparcie psychologiczne i prawne to kluczowe elementy w procesie dochodzenia sprawiedliwości.
- Ofiary mogą ubiegać się o odszkodowania za doznane krzywdy.
Definicja przemocy domowej i jej rodzaje
Przemoc jest to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym,
a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Przemoc domowa charakteryzuje się tym, iż jest intencjonalna (zamierzone działanie mające na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary), narusza prawa i dobra osobiste osoby doświadczającej przemocy, powoduje cierpienie i ból oraz poczucie bezsilności.
Przemoc występuje w sytuacji nierównowagi sił, często w stosunku do osób słabszych fizycznie, psychicznie, o niższym poczuciu własnej wartości i zależnych od osoby stosującej przemoc.
Przemoc domowa może przybierać różne formy, np:
- Przemoc fizyczna: popychanie, kopanie, szczypanie, bicie.
- Przemoc psychiczna: wyśmiewanie poglądów, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, stała krytyka, ograniczenia snu i pożywienia, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, stosowanie gróźb, odmowa uczuć, szacunku czy własnego zdania, wymuszanie posłuszeństwa, upokarzanie, zawstydzanie.
- Przemoc seksualna: gwałt, wymuszanie stosunku, innych czynności seksualnych lub nieakceptowanych form pożycia seksualnego, również w stosunku do osób poniżej 15 roku życia, obnażanie się przy kimś bez jego zgody,
- Przemoc ekonomiczna : okradanie, odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej lub świadome nie łożenie na utrzymanie rodziny, niezaspokajanie podstawowych, materialnych potrzeb rodziny, zaciąganie długów i kredytów bez zgody współmałżonka/partnera,
- Cyberprzemoc to zachowanie, które przy użyciu nowych technologii komunikacyjnych i informatycznych (komunikatorów, czatów, blogów, stron internetowych, mediów społecznościowych, SMS-ów, MMS-ów) ma na celu skrzywdzenie danej osoby bądź grupy.
- Zaniedbanie – zaniedbanie emocjonalno-intelektualne, np. brak fizycznego lub słownego wyrażania uczuć, brak wsparcia emocjonalnego lub zaniedbanie fizyczne, np. brak ochrony, nieadekwatna higiena i brak opieki medycznej, pozbawianie jedzenia, ubrania, schronienia, nieudzielenie pomocy.
Podstawowe prawa osoby doznającej przemocy domowej
Każda osoba doświadczająca przemocy domowej ma zagwarantowane prawa, które mają na celu chronić ją przed dalszymi krzywdami oraz zapewnić jej wsparcie w trudnych chwilach. Istnieje kilka kluczowych aspektów, o których osoba doznająca przemocy domowej powinna wiedzieć, by móc skutecznie dochodzić swoich praw.
Prawo do ochrony i bezpieczeństwa
Podstawowym prawem, jakie przysługuje ofierze, jest prawo do bezpieczeństwa. Oznacza to, że państwo oraz instytucje, takie jak policja, są zobowiązane do podjęcia działań mających na celu ochronę życia i zdrowia osoby zagrożonej. W praktyce oznacza to, że ofiara może zgłosić każdy akt przemocy na policję, a funkcjonariusze mają obowiązek interweniować, włącznie z tymczasowym zatrzymaniem sprawcy, jeżeli sytuacja tego wymaga.
Dodatkowo, w przypadkach szczególnego zagrożenia życia, ofiara ma prawo do skorzystania z tzw. azylu. W Polsce istnieją ośrodki interwencji kryzysowej, które oferują tymczasowe schronienie dla osób doznających przemocy. To miejsca, gdzie osoba doznająca przemocy domowej może otrzymać nie tylko dach nad głową, ale także wsparcie psychologiczne oraz pomoc w organizacji życia na nowo.
Prawo do pomocy prawnej i psychologicznej
Osoby doznające przemocy domowej mają prawo do darmowej pomocy prawnej. Oznacza to, że każda osoba, która doświadcza przemocy, może skorzystać z bezpłatnych porad prawnika, który pomoże jej zrozumieć procedury prawne, jakie może podjąć w obronie swoich praw. Prawnicy specjalizujący się w ochronie ofiar przemocy pomagają w złożeniu wniosków o zakaz zbliżania się, nakazy eksmisji sprawcy, a także w reprezentowaniu ofiary przed sądem.
Równie istotnym prawem jest dostęp do pomocy psychologicznej. Doświadczanie przemocy domowej wiąże się z ogromnym stresem i traumą, dlatego ofiary powinny otrzymać wsparcie psychologa, który pomoże im przejść przez trudny proces odbudowy zdrowia psychicznego.
Ochrona prawna przed osobą stosującą przemoc domową
Osoba doznająca przemocy domowej ma prawo do ochrony przed swoim oprawcą na kilku poziomach. Najważniejszym z nich jest możliwość uzyskania sądowego zakazu zbliżania się. Taki zakaz oznacza, że sprawca nie może kontaktować się z ofiarą ani przebywać w jej pobliżu. W przypadku naruszenia tego zakazu, sprawca może zostać aresztowany.
Innym środkiem ochrony, który dostępny dla osób doznających przemocy, jest nakaz eksmisji sprawcy. Nawet jeśli sprawca jest właścicielem mieszkania, sąd może nakazać mu jego opuszczenie, jeżeli jego obecność stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia ofiary. Ofiara ma również prawo do pełnej anonimowości – dane osobowe ofiar nie mogą być udostępniane bez ich zgody, co ma na celu ochronę przed dalszymi prześladowaniami ze strony sprawcy.
Procedury prawne dla osób doznających przemocy domowej
Gdy osoba doznająca przemocy zdecyduje się zgłosić swój przypadek na policję lub do innych instytucji, uruchamiane są procedury, które mają na celu jej ochronę i postawienie osoby stosującej przemoc przed sądem.
Procedura Niebieskie Karty
Jedną z najbardziej znanych procedur w Polsce jest tzw. Niebieska Karta. Procedura ta nie wymaga zgody osoby doznającej przemocy na jej rozpoczęcie i jest uruchamiana przez służby – najczęściej policję lub opiekę społeczną – w momencie, gdy zachodzi podejrzenie przemocy domowej. Niebieska Karta ma na celu monitorowanie sytuacji w rodzinie oraz zapewnienie pomocy osobie doznającej przemocy domowej. W ramach tej procedury dochodzi do systematycznego kontaktu z ofiarą, organizowane są spotkania z psychologiem, a także prowadzone działania mające na celu poprawę jej sytuacji.
Zakaz zbliżania się i nakaz opuszczenia mieszkania
Zakaz zbliżania się to jedno z najważniejszych narzędzi prawnych w walce z przemocą domową. Sąd może go wydać na wniosek ofiary lub z urzędu, jeżeli uzna, że istnieje realne zagrożenie dla zdrowia lub życia ofiary. Zakaz ten może obejmować zarówno fizyczne zbliżanie się, jak i wszelkie formy kontaktu, w tym telefonicznego czy internetowego.
Z kolei nakaz opuszczenia mieszkania to środek, który ma na celu zapewnienie ofierze bezpieczeństwa w jej własnym domu. Sprawca przemocy może zostać zmuszony do natychmiastowego opuszczenia miejsca zamieszkania, nawet jeżeli jest jego właścicielem. Takie środki są stosowane szczególnie w sytuacjach, gdy ofiara nie ma innego miejsca, gdzie mogłaby się schronić.
Wsparcie instytucjonalne dla osób doznających przemocy domowej
W walce z przemocą domową osoby doznające przemocy domowej mogą liczyć na wsparcie ze strony wielu instytucji państwowych oraz organizacji pozarządowych, które oferują różnorodne formy pomocy.
Policja i sądy
Policja jest jedną z pierwszych instytucji, do której osoba doznająca przemocy domowej może się zwrócić o pomoc. Funkcjonariusze mają obowiązek reagować na każdy przypadek zgłoszenia przemocy, a także prowadzić śledztwo w sprawie przemocy domowej. W przypadku poważnego zagrożenia życia lub zdrowia, policja może zatrzymać sprawcę na 48 godzin, co daje ofierze czas na podjęcie dalszych kroków prawnych, takich jak uzyskanie zakazu zbliżania się.
Sądy, z kolei, odgrywają kluczową rolę w procesie zapewnienia długoterminowej ochrony ofiary. Na podstawie zgromadzonych dowodów mogą wydać nakazy ochronne, a także orzekać kary wobec sprawców przemocy, w tym kary więzienia. Warto zaznaczyć, że w Polsce istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem o przyspieszony tryb postępowania w przypadku przemocy domowej, co umożliwia szybkie uzyskanie ochrony sądowej.
Organizacje pozarządowe i ośrodki interwencji kryzysowej
W Polsce działa wiele organizacji pozarządowych, które oferują wsparcie ofiarom przemocy domowej. Oprócz pomocy prawnej i psychologicznej, organizacje te często prowadzą schroniska i ośrodki interwencji kryzysowej, gdzie ofiary mogą znaleźć tymczasowe schronienie. Ośrodki te są dostępne przez całą dobę, a ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności emocjonalnej ofiarom w trudnym momencie.
Jedną z największych organizacji oferujących pomoc ofiarom przemocy w Polsce jest Niebieska Linia, która prowadzi infolinię dla osób doświadczających przemocy. Dzięki takiemu wsparciu ofiara ma możliwość szybkiego uzyskania porady oraz skierowania do odpowiednich instytucji.
Prawa dzieci będących ofiarami przemocy domowej
W przypadku przemocy domowej, dzieci są jednymi z najbardziej narażonych ofiar. Polskie prawo kładzie duży nacisk na ochronę nieletnich, zapewniając im szereg praw, które mają na celu ich ochronę przed przemocą. Przede wszystkim dziecko, które jest świadkiem lub bezpośrednią ofiarą przemocy, ma prawo do interwencji służb, takich jak policja, szkoła czy opieka społeczna.
Dzieci osób doznających przemocy mają również prawo do wsparcia psychologicznego oraz do przebywania w bezpiecznym środowisku. W skrajnych przypadkach, gdy dziecko jest narażone na bezpośrednie niebezpieczeństwo, sąd może zdecydować o umieszczeniu go w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo- wychowawczej.
Często zadawane pytania
Czy osoba doznająca przemocy domowej może zgłosić sprawę anonimowo?
Tak, osoba doznająca przemocy domowej ma prawo do anonimowego zgłoszenia przemocy. Możliwe jest również skorzystanie z anonimowych infolinii, takich jak Niebieska Linia, które oferują wsparcie psychologiczne i prawne.
Jak szybko można uzyskać zakaz zbliżania się?
Sąd może wydać zakaz zbliżania się już na wczesnym etapie postępowania, najczęściej w ciągu kilku dni od złożenia wniosku, jeżeli istnieje realne zagrożenie dla zdrowia lub życia osoby doznającej przemocy.
Czy osoba doznająca przemocy domowej musi składać zeznania w sądzie?
Osoba doznająca przemocy domowej może być wezwana na świadka, ale istnieją przepisy, które pozwalają na skorzystanie z tzw. ochrony świadka, co może oznaczać np. zeznawanie zdalne, bez bezpośredniego kontaktu z osobą stosującą przemoc.
UWAGA!
Telefony wsparcia:
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie “Niebieska Linia”
800 120 002
niebieskalinia@niebieskalinia.info
Telefon Zaufania do Dzieci i Młodzieży
116 111
Czynny codziennie od 12 do 2 w nocy; możliwość całodobowego przesyłania wiadomości przez stronę www.116111.pl
Antydepresyjny Telefon Zaufania Forum Przeciw Depresji
22 594 91 00
Czynny w każdą środę-czwartek od 17 do 19. Koszt połączenia jak na numer stacjonarny według taryfy Twojego operatora telefonicznego.
Linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego
800 702 222
Całodobowa i bezpłatna
Bezpłatna linia wsparcia dla osób po stracie bliskich
800 108 108
Czynna w dni powszednie od 14 do 20.
Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym
116 123
Bezpłatnie, codziennie w godz. 14 – 22
